Lektura dzisiejszego wpisu będzie lekka i przyjemna.
Tym razem, pogłębię Twoją wiedzę w zakresie przysługujących każdej pacjentce praw.
Powrócimy do zagadnienia zgody, patrząc na nią przez pryzmat autonomii.
Dlaczego dziś będzie o autonomii?
Ponieważ, niestety nadal nie każda z nas ma świadomość jej istnienia.
Jednocześnie, muszę przyznać, że niezmiernie cieszy mnie fakt, że wraz z upływem lat, pacjentki mogą w coraz większym stopniu decydować o swoim leczeniu oraz ewentualnych metodach diagnostycznych.
Autonomia, czyli co?
Każda pełnoprawna pacjentka, świadomie i dobrowolnie uczestniczy w procesie leczniczym, w którym ważną rolę odgrywa – a przynajmniej powinien – szacunek do autonomii jej woli oraz związane z tą autonomią prawo do informacji.
Tak więc, w zakresie, który nas interesuje autonomia oznacza: ,,Samodzielność i niezależność w decydowaniu o sobie”.
Dostrzegasz już jej wagę?
Zasada szacunku dla autonomii wychodzi z założenia, że możność samodecydowania jest wartością samoistną i obejmuje ona co najmniej uznanie prawa jednostki do posiadania poglądów, dokonywania wyborów i podejmowania działań zgodnie z wyznawanymi przez nią wartościami i przekonaniami.
W przypadku relacji lekarz – pacjentka, autonomia powinna być więc rozumiana jako zakaz ingerencji medycznych bez wyraźnej zgody pacjentki. Tak rozumiane pojęcie należy do jak najbardziej słusznych, zarówno pod względem etycznym, jak i prawnym.
Kiedy decyzja pacjentki zasługuje na miano autonomicznej?
Oczywiście – przypomnieć w tym miejscu należy – że zgoda pacjentki na zabieg medyczny jest zdarzeniem cywilnoprawnym, które wywołuje skutki prawne poprzez złożenie oświadczenia woli. Warunki, które musi spełnić taka czynność prawna, aby zgoda mogła zostać uznana w świetle prawa za skuteczną, to m.in:
- czynność co do której wyraża zgodę, nie może być sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego,
- zgodę może wyrazić osoba, która została dokładnie poinformowana o faktycznych okolicznościach dotyczących zabiegu czy planowanej operacji,
- zgoda musi dotyczyć konkretnego zabiegu.
Decyzja pacjentki, będzie więc autonomiczna jeśli spełnione zostaną dwa warunki:
- WOLNOŚĆ, rozumiana jako niezależność od czynników kontrolujących, zarówno przymusu ze strony innych, jak i ograniczeń wewnętrznych uniemożliwiających rzeczywisty wybór.
- SPONTANICZNOŚĆ, rozumiana jako zdolność do działania intencjonalnego.
Tym samym więc, aby działanie pacjentki można było uważać za autonomiczne, wystarczy by postępowała ona intencjonalnie, z dostatecznym zrozumieniem i bez wpływu czynników zewnętrznych determinujących jej decyzję.
Kontekst sytuacyjny
Musisz jednak wiedzieć, że wskazane powyżej kryteria autonomiczności należy odnosić do poszczególnych decyzji oraz ich kontekstu sytuacyjnego, nie zaś do samych abstrakcyjnych władz umysłowych pacjentki.
Człowiek zdolny do działania autonomicznego może nie działać autonomicznie, np. gdy bez zrozumienia treści lub wręcz bez przeczytania podpisuje formularz zgody na określone działanie medyczne.
Dla uznania decyzji za autonomiczną nie wystarczy, aby była wolna od przymusu. Konieczne jest aby podjęta została w dostatecznej orientacji we własnym położeniu. Warunek ten nie będzie spełniony, gdy pacjentka działała będzie w – istotnym – błędzie, co do okoliczności faktycznych.
Podsumowując
Pamiętaj, że autonomiczna decyzja musi opierać się na zrozumieniu informacji o proponowanej interwencji medycznej. Owe zrozumienie dokonuje się na podstawie adekwatnej informacji udzielanej pacjentce przez lekarza.
Informacja ta powinna obejmować, m.in. diagnozę, rokowanie, naturę proponowanej interwencji, oczekiwane korzyści, związane z interwencja ryzyko, czy też prawdopodobne skutki uboczne.
Co ważne, aby informacja mogła stać się podstawą zrozumienia, powinna być sformułowana w sposób przystępny dla pacjentki.
Dlaczego?
Ponieważ dopiero przystępne sformułowanie informacji umożliwi pacjentce wyrobienie sobie jasnego i realistycznego wyobrażenia tego, co jest jej proponowane. Następnie, ma ona możliwość ukształtowania swojej postawy, którą zakomunikuje lekarzowi w postaci zgody na proponowaną interwencję lub odmowy poddania się jej.
* * *
Autonomia – rozumiana jako prawo – to nic innego jak Twoje uprawnienie do decydowania o sobie samej.
Także pamiętaj Kochana, jesteś wolna!
Masz prawo do wybierania i robienia tego, co uznajesz za słuszne.
Musisz jednak wiedzieć, że Twoje samostanowienie nie zawsze będzie respektowane w świetle prawa. Ale to już temat na inny wpis. 🙂