Świadoma zgoda

Świadoma zgoda. Nie od dziś wiadomo, że każda z nas ma prawo do udziału w procesie podejmowania decyzji, które związane są z jej stanem zdrowia.

Cóż to oznacza?

Nic innego, jak to, że każda pacjentka ma zarówno prawo do wyrażenia zgody na udzielenie jej określonych świadczeń zdrowotnych, jak i prawo do odmowy udzielenia jej tych świadczeń.

O tym jakie masz prawa, pisałam już w jednym z moich pierwszych wpisów. Jeśli jednak, nie miałaś okazji go przeczytać, serdecznie Cię do tego zachęcam.

Dlaczego Cię do tego zachęcam?

Bowiem, dzisiejszy wpis będzie nawiązywał do niektórych informacji zawartych w tymże wpisie. 🙂

Każda pełnoprawna pacjentka, świadomie i dobrowolnie uczestniczy w procesie leczniczym, w którym ważną rolę odgrywa – a przynajmniej powinien – szacunek do autonomii jej woli oraz związane z tą autonomią prawo do informacji.

Dziś jednak, skupimy się na pojęciu świadomej zgody.

ZGODA

Polskie prawo wymaga, by każdy zabieg medyczny poprzedzony był, z jednej strony udzieleniem pacjentowi informacji o samym zabiegu i jego następstwach, z drugiej zaś, wyrażeniem przez pacjenta zgody na wykonanie zabiegu.

W dziedzinie medycyny i biologii muszą być szanowane w szczególności swobodna i świadoma zgoda osoby zainteresowanej, wyrażona zgodnie z procedurami określonymi przez ustawę. – art. 3 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Czym jest zgoda?

Zgoda pacjentki to jednostronne, odwołalne oświadczenie woli, dzięki któremu wyłączona zostaje bezprawność interwencji medycznej (w granicach prawnie dopuszczalnych) przy jednoczesnym przejęciu przez pacjentkę – lub osobę wyrażającą zgodę w jej imieniu – ryzyka zwykłych następstw związanych z udzielanym świadczeniem.

Zgoda musi być zgodą świadomą, poza tym musi być złożona w odpowiedniej formie, czasie oraz przez uprawnioną osobę. Taka zgoda, legalizuje – w sensie prawnym – działania lekarza wobec pacjenta.

ŚWIADOMA ZGODA

Zgoda może zostać wyrażona przez pacjentkę świadomie, w chwili gdy jej stan zdrowia pozwala na przyjęcie ze zrozumieniem informacji udzielanej jej przez lekarza i podjęcie – odpowiednio do uzyskanej informacji – decyzji dotyczącej poddania się określonym działaniom medycznym lub odmowy poddania się im.

Co więcej, pacjentka, oprócz informacji adekwatnej do swojego stanu zdrowia lub sytuacji, w jakiej się znajduje, powinna mieć możliwość swobodnego wyboru metody leczenia, lub wyrażenia zgody na zaproponowane jej leczenie, a w związku z tym faktycznej akceptacji zabiegu oraz związanego z nim ryzyka.

Musisz wiedzieć, że zgoda upoważnia lekarza do działania. Jednocześnie przy tym, wyznacza granice i warunki zaakceptowanej ingerencji medycznej.

Pacjentka musi znać przedmiot zgody. – Świadoma zgoda

Musi wiedzieć o proponowanej metodzie leczenia, ryzyku zabiegu i jego następstwach. Zakres obowiązku informacji nie zależy od tego, co lekarz uważa, że pacjentka powinna wiedzieć, lecz od tego, co rozsądna osoba będąca w sytuacji pacjentki obiektywnie potrzebuje usłyszeć od lekarza, aby podjąć “poinformowaną” decyzję wobec zaproponowanego jej zabiegu.

FORMA ZGODY

Pacjentka może wyrazić zgodę w formie:

1. Pisemnej.
2. Ustnej.
3. W sposób konkludentny [czyli poprzez swoje zachowanie, gest, mimikę twarzy, które w danej sytuacji, w sposób niebudzący wątpliwości wskazują na jej zgodę. Dla przykładu: wejście do gabinetu lekarskiego, bądź rozebranie się do badania].

Zgoda na badanie lub świadczenie medyczne, które nie stanowi zabiegu operacyjnego lub nie stwarza dla pacjentki podwyższonego ryzyka, zazwyczaj wyrażana jest w formie ustnej lub konkludentnie. 

Zgoda pisemna jest niezbędna w przypadku, gdy konieczny jest zabieg operacyjny, bądź zastosowanie metody leczenia albo diagnostyki, która stwarza dla pacjentki podwyższone ryzyko.

W żadnym razie, nie można twierdzić, że niewyrażenie sprzeciwu stanowi zgodę – zwłaszcza, jeśli pacjentka nie uzyskała niezbędnej informacji.

Zgoda musi dotyczyć konkretnego działania.

Nie ma prawnego znaczenia zgoda blankietowa – np. taka częstokroć bywa odbierana przy przyjęciu do szpitala, w ramach tek zgody pacjentka składa oświadczenie, że zgadza się na leczenie. Zakres udzielanych pacjentce informacji musi być uzależniony od rodzaju wykonywanego zabiegu.

Muszę przy tym podkreślić, że lekarz odpowiada nie tylko za winę w samym procesie leczenia, lecz także za każdą winę nie dotyczącą techniki medycznej, a więc i za niedoinformowanie pacjentki o ryzyku i skutkach zabiegu.

Samo więc uzyskanie od pacjentki formalnej zgody – bez poinformowania jej o ryzyku i skutkach zabiegu – powoduje, że jest to zgoda “nieobjaśniona” i jako taka jest wadliwa. Tym samym, lekarz działa bez zgody i naraża się na odpowiedzialność cywilną za szkodę wyrządzoną pacjentce, nawet gdy postępuje zgodnie z zasadami sztuki lekarskiej.

Moment udzielenia zgody

Dla skuteczności zgody na dokonanie zabiegu medycznego, istotne znaczenie ma moment jej udzielenia – zgoda powinna poprzedzać świadczenie zdrowotne.

Zgoda następcza tj. wyrażona już po udzieleniu świadczenia, nie ma mocy prawnej. Dla wykazania legalności swojego działania medycznego, lekarz nie może się zatem powoływać na fakt, iż pacjent później je zaakceptował. 

Zgoda pacjenta ma charakter odwołalny. Możesz ją skutecznie cofnąć zarówno przed przystąpieniem do udzielenia świadczenia zdrowotnego, jak i w trakcie jego udzielania.

Brak świadomej zgody

Brak odebrania od pacjentki świadomej zgody skutkuje odpowiedzialnością cywilną (art. 444-446 Kodeksu cywilnego) oraz karną (art. 192 Kodeksu karnego), niezależnie od odpowiedzialności zawodowej lekarza.

Zabieg medyczny wykonany bez zgody pacjentki jest czynnością bezprawną nawet wówczas, gdy wykonany jest zgodnie z zasadami wiedzy.

* * *

Mam nadzieję, że dzisiejszym wpisem przybliżyłam Ci podstawową – w mojej ocenie niezbędną – wiedzę o tym, czym jest świadoma zgodna na świadczenia medyczne. 🙂

Jeśli jednak, nadal coś dla Ciebie pozostaje niejasne, napisz do mnie. Postaram się rozwiać Twoje wątpliwości.

Pamiętaj, jestem tu dla Ciebie. 🙂

foto: freepik.com

• Prawo pacjentki do życia rodzinnego
• Oświadczenie pro futuro
• Panie, Niemiec płakał jak sprzedawał! – czyli o wadach fizycznych w pojeździe cz. I
• Prawo do odmowy obecności osób trzecich podczas udzielania świadczeń zdrowotnych
• Koszt holowania uszkodzonego pojazdu, auto zastępcze i… – czyli o tym, co przysługuje Ci w związku ze zdarzeniem drogowym